به گزارش پايگاه خبري تحليلي پيرغار، نادر ساعد، کارشناس مسائل بين الملل و استاد دانشگاه مالک اشتر در گفتگو با خبرنگار بين الملل شبکه اطلاع رساني راه دانا در خصوص آخرين تحليل‌ها از روند مذاکرات هسته‌اي و پيشرفت اين مذاکرات اظهار داشت: بايد سه نکته بسيار مهم درخصوص تحليل وضعيت پرونده هسته‌اي را در نظر بگيريم که در ابتدا ما بايد در ابتدا خودمان به يک درک واحد برسيم بدليل اينکه ما مي خواهيم در اين مسير گفتماني و مديريت گفتمان سازي محور باشيم؛ درنتيجه بايد تلاش کنيم تا اين چندگانگي‌ها در بين فضاي عمومي را کاهش دهيم.

وي با اشاره به ديگر ابعاد تحليل وضعيت پرونده هسته‌اي افزود: ما بايد در درک درست ملي و به ويژه رسمي در حوزه هسته‌اي تأثيرگذار باشيم و بتوانيم نقش توصيه‌اي داشته باشيم؛ همچنين ما از فضاي ملي خارج شويم و خودمان را در جايگاه نيروهاي مقابل قرار دهيم.

اين کارشناس مسائل بين الملل با اشاره به اين موضوع که 10ماه مذاکرات هسته‌اي قسمت پر و خالي دارد و ما مي‌توانيم به هر دو اين قسمت‌ها توجه کنيم، خاطرنشان کرد: اگر از کساني که در حوزه هاي دولتي و دستگاه ديپلماسي فعال هستند سؤال کنيد که چه چيزهايي را درقبال امتيازدهي هايمان دريافت کرده‌ايم، مي گويند که بالاخره بعد از اين ده ماه، به صورت تدريجي در اين روندي که قطع نامه هايي در مجامع بين المللي عليه ما خارج مي‌شد و شماره هاي آنها بالا مي‌رفت توقفي نسبي ايجاد شده است.

تحريم ها به طور کامل متوقف نشده است

استاد دانشگاه مالک اشتر تصريح کرد: من معتقدم که روند توقف تحريم ها به طور کامل رخ نداده است و بايد گفت که در حال حاضر ما به جاي 6 قطعنامه هسته‌اي، 10 قطعنامه داريم و به‌طور مثال در همان جلسه مذاکرات ژنو، قطعنامه شوراي امنيت عليه ما صادر شد ولي اينها بازگو نشده و نمي شود و بايد گفت که ما از سال 2011 تا 2014 هر سال يک قطعنامه از شوراي امنيت داشته ايم؛ اما از نوامبر 2013 تقريبا اين روند قطع شده و مي توان گفت که تعليق شده است و بايد گفت که مادر اين ده ماهه قطعنامه اينچنيني نداشتيم و حتي تحريم هاي يک جانبه هم نداشتيم.

ساعد با اشاره به اينکه عده اي معتقدند که روند پرونده هسته اي ما در آژانس تغيير کرده است و ديگر اينکه فضاي تحريم هاي سخت عليه ايران از آن حالتي که قبلا بود خارج شده است خاطرنشان کرد: به هر حال هرچند که خيلي محسوس نبوده، خيلي مانع تراشي شده و خيلي جاها همکاري نشده است اما در برخي مواقع يک تخفيفي در تحريم ها به ادبيات آمريکايي ها و يا به تعبير ديگر تعليقي در تحريم ها به ادبيات توافق نامه اتفاق افتاده است.

اعتقاد ندارم غني سازي به رسميت شناخته شده است

وي خاطرنشان کرد: برخي معتقدند اصل غني سازي حفظ شده است اما من اعتقاد ندارم که حق غني سازي به رسميت شناخته شده است؛ اين موارد در بعضي مواقع متن است و در بعضي مواقع نيز فرامتن است و ما وقتي اين روند را در اين ده ماه مشاهده مي‌کنيم، متوجه مي‌شويم که يک تغييراتي نسبت به گذشته داشته‌ايم اما اگر اينها را ناديده مي‌گيريم و يا کم مي‌گيريم مبتني بر اين است که توقعاتي داشتيم که محقق نشده است؛ به طور مثال ما انتظار داشتيم در حوزه دارويي اتفاقاتي بيفتد ولي چيزي حادث نشده است.

اين کارشناس مسائل بين الملل تصريح کرد: بنابراين اگر ما بخواهيم درست تحليل کنيم بايد هم نيمه پر ليوان را ببينيم و هم نيمه خالي ليوان را.در غير اينصورت نمي توانيم بگوييم که ما درراستاي چارچوب منافع ملي تحليل مي کنيم. اگر ما فهميديم که نقاط قوت و ضعفمان در کجاها قرار دارد، مي توانيم نقاط ضعف را بکاهيم و در مقابل نقاط قوت را تقويت کنيم. ما نبايد نگاهمان اينگونه باشد که بخواهيم گذشته و حال را  باهم مقايسه کنيم، به نظر من ما از آن دوره عبور کرديم و نظام ما هم اين توافق را پذيرفته است.

استاد دانشگاه مالک اشتر در پاسخ به اين سؤال که آيا مذاکرات به نتيجه مي رسد يا خير گفت: پاسخ به اين موضوع بسيار سخت است و هيچ کس نمي تواند آينده را پيش بيني کند؛ اما در اين بين يک سري قواعدي وجود دارد و ان چيزي که مهم است بحث اراده مشترک است، ما به اين دليل بحث اراده مشترکمان را دائما اعلام مي کنيم تا اگر در اين بين اتفاقي رخ داد مشکلي گردن ايران نيفتد.

کيفيت توافق از خود توافق مهم‌تر است

ساعد افزود: آن چيزي که به نظر من مهم  است خود توافق نيست بلکه کيفيت توافق است چراکه در خصوص توافق هر 6 عضو کمابيش اشتراک دارند ولي مهم اين است که اين کيفيت بايد چگونه باشد و در همان معادله برد-برد، قسمت بيشتر برد به سمت ماست يا خير.

وي بيان داشت: وقتي به مباحث هسته اي نگاه مي کنيم بايد به اين موضوع توجه داشته باشيم که مذاکرات هسته اي را فقط براي مسأله هسته اي بدانيم يا اينکه مذاکرات هسته اي را براي مسائل غيرهسته‌اي نيز بدانيم؛ اينها با هم فرق مي کنند.

اين کارشناس مسائل بين الملل خاطرنشان کرد: وجود اختلاف يک امر طبيعي است به دليل اينکه منافع ما و طرز نگاه ما به مسائل متفاوت است. پيش بيني من اين است که مانند روندي که در ژنو و در وين اتفاق افتاد، در مذاکرات فعلي نيز تا آخرين لحظات توافق حاصل نمي شود و توافق را مي گذارند براي دقايق آخر و حالا اينکه چه اتفاقي تا دقيقه 90 رخ مي دهد نيز قابل بررسي است.

استاد دانشگاه مالک اشتر ضمن اشاره به ابعاد حقوقي توافقنامه در 10ماه گذشته اظهار داشت: از لحاظ حقوقي ما به بيشترين پيشرفت‌ها دست يافتيم؛ به طوري که ما در توافق ژنو توانستيم قسمت زيادي از تعليق‌هاي فعاليت هاي هسته اي توسط شوراي امنيت را تعليق کنيم؛ بنابراين رويه 5 قدرت هسته اي در خصوص اين موضوع در حال حاضر قابليت اجرايي ندارد.

ساعد افزود: ما در حال حاضر مشاهده مي‌کنيم که علي رغم توافقاتي که در ژنو و با آن کليت صورت گرفت در فضاي بعد از توافق برآوردها تغيير پيدا کرده است؛ من معتقدم با وجود اينکه طرف ايراني اصرار دارد بر هدايت فضاي مذاکرات توافق جامع در قالب متن و در واقع نسبت به آن، رويکرد متني داريم؛ اما در مقابل آمريکايي‌ها رويکرد متني و فرامتني دارند. بنابراين مي توانيم به اين نتيجه برسيم که فضاي توافق ژنو باوجود تمام انتقاداتي که به آن وارد شده است از چيزي که الان وجود دارد و مي خواهد به ايران تحميل بشود خيلي بهتر است.

غرب معتقد است هرچه روي ميز بگذارند ايران توافق مي‌کند/ توافق نبايد به هر قيمتي باشد

وي در پاسخ به سوالي مبني بر اينکه ما در توافق ژنو به دنبال اين بوديم که تحريم ها لغو شود و حق ما به رسميت شناخته شود و از اين به بعد نيز ما ديگر مسأله اي نداشته باشيم و همچون ساير کشورها باشيم و همه اين موارد تحت عنوان عناصر توافق نهايي در پايان توافق ژنو ذکر شده است؛ پس چه اتفاقاتي افتاده است که از آن زمان تا به حال اينقدر مباحث تغيير پيدا کرده است، گفت: طرف مقابل براساس برآوردي که از ما دارد و به دليل انعطاف پذيري اي که در ما مي بيند و اينکه دائما پيام مي دهيم که ما اراده‌مان براي توافق جدي است اينگونه برداشت کرده است که آنها که اينقدر جدي هستند پس هر چه که ما روي ميز بگذاريم آنها روي آن توافق مي‌کنند.

اين کارشناس مسائل بين الملل افزود: ما درست در مقابل اين نگاه، "توافق؛ اما نه به هر قيمت را مطرح کرديم"؛ بنابراين نبايد توقع داشت که توافق سريع حاصل شود ضمن اينکه ما خودمان هم در داخل اختلاف نظرات زيادي داريم و حتي در خود تيم هسته اي هم اختلاف نظر وجود دارد. در آمريکا هم همين‌طور است. ما نبايد انتظار اين را داشته باشيم که در اين چند روز باقي مانده در اين دور مذاکرات توافق حاصل شود؛ مطمئناً اين توافق در هفته و دقايق آخر حاصل خواهد شد.

استاد دانشگاه مالک اشتر در پاسخ به سوالي مبني بر اينکه چه محورهايي براي توافق نهايي مدنظر بود و چه تعداد از آنها برآورده شده است، بيان داشت: ما چهارده محور براي رسيدن به توافق نهايي داشتيم که از اين چهارده مورد براي توافق نهايي 7 مورد باقي مانده بود. البته اگر ما بر حسب رياضي بخواهيم بگوييم، 50 درصد کار پيش رفته است و 50 درصد باقي مانده است؛ اما وقتي ضريب اهميت موارد توافق نشده را مورد ارزيابي قرارمي‌دهيم متوجه مي شويم که موارد باقي مانده از اهميت بيشتري برخورداند و شايد 80 درصد توافق در اين 7 مورد باقي مانده است.

مهم‌ترين موضوعات در توافق رفع کامل تحريم‌هاست

ساعد افزود: مواردي که براي ايران در توافق نهايي مهم بوده است شامل تحريم ها، استرداد اموال بلوکه شده ايران، ظرفيت غني سازي، اراک و فردو،‌تحقيق و توسعه، زمان بندي، پروتکل الحاقي، غني سازي 20در صد، موشک ها، بحث PMD، بحث اصل غني سازي يا همان حق غني‌سازي و در نهايت هم غني سازي بومي. از بين اين 14 مورد بحث پروتکل حل شده است و آقاي روحاني هم مطرح کرد که يک توافقي را پذيرفته‌ايم و مجلس هم اين جواب مثبت را داده است که اگر شرايط مساعد باشد مجلس با پروتکل مشکلي ندارد. در بحث غني سازي بيست درصد هم که توسط ما تعليق شده و اين تعليق در فضاي توافق جامع و نهايي هم ادامه پيدا مي‌کند و ما ديگر غني سازي 20درصد نخواهيم داشت.

وي يادآور شد:  اينکه درباره ظرفيت غني سازي بحث مي‌شود، سطح غني سازي درون آن وجود ندارد و ما بالاخره بايد مشخص کنيم که چند سانتريفيوژ داشته باشيم. بحث موشک‌ها نيز از دستور کار حذف شده است؛ اما در مذاکرات اخير مجدداً آمريکايي‌ها مسائلي را درباره مباحث نظامي ايران مطرح کرده‌اند. در بحث PMD آژانس دخالتي ندارد و بيشتر گروه 5+1 است که سعي مي کند اين بحث را مطرح کند و براي ما بهتر است که در 5+1 حل شود تا آژانس؛ چرا که آنجا مباحث فني مطرح مي شود و چانه زني در آژانس سخت است. اصل غني سازي نيز حل شده است و در داخل مانده است؛ هرچند اين اصل حقوقي نيست اما اين اصل پذيرفته شده است.

اين کارشناس مسائل بين الملل ضمن يادآوري اين موضوع که 7 مورد از اين موارد باقي مانده است که تحريم ها براي ايران مهم ترين است، خاطرنشان کرد: بحث اراک و فردو، تحقيق و توسعه، زمان بندي و غني سازي نيز مواردي است که داراي اهميت ويژه اي است و به اعتبار سخناني که در فضاي رسمي مطرح مي شود پيشنهاد ايران اين است که تحريم ها برداشته شود و ظرفيت غني سازي ايران سطح مشخصي داشته باشد. بحث پول‌هايي که بر مي‌گردد يعني 103 يا 40 ميليارد دلار که براي آن زمان بندي تعيين شده است در قبال بقيه موارد وزن زيادي ندارد و جزء کم اهميت هاست.

استاد دانشگاه مالک اشتر تأکيد کرد: دو نکته اي که باقي مانده و قلب مذاکرات است بحث تحريم ها و ظرفيت غني سازياست که بقيه موارد يا توافق شده است و يا اينکه درباره آنها به تفاهم رسيده اند که ممکن است به عنوان متن درآمده باشد.

ساعد در خصوص نقش ميانجي‌گري روسيه در مذاکرات هسته اي ايران و 5+1 اذعان داشت: دليل اينکه روسها يک‌دفعه اين موارد را مطرح کردند براي گرفتن حق السکوت است؛ بحث تغيير رفتار روسيه نسبت به نيويورک در گذشته به عواملي بستگي دارد که تنش روسيه و آمريکا در جريان اوکراين نيز مربوط به همين موضوع است.

وي افزود: رفتار روسيه با دفعات قبل در اين مذاکرات کاملا متفاوت بوده است که اين ناشي از رفت و آمدهاي برخي از وزرا به کشور روسيه و همچنين نيروگاه هاي جديد و درضمن جايگزيني ايران از نظر انرژي با اوکراين و اتحاديه اروپا است.

تغيير رفتار روسيه در مذاکرات محسوس بود

اين کارشناس مسائل بين الملل گفت: روس‌ها رفتارشان را تغيير دادند و خيلي فعال تر از دفعات قبل بودند، هرچند قبلا هم روسها بسيار فعال بودند و براي فردو و اراک اصلي ترين پيشنهاد ها توسط روسيه مطرح مي شد؛ اما درهرحال تغيير رفتار اين بار روسيه بسيار محسوس بود.

استاد دانشگاهمالک اشتر با اشاره به سطح و ميزان غني سازي ايران در توافق نهايي اظهار داشت: درخصوص ظرفيت غني سازي به نظر مي رسد، غربي‌ها به همين وضع موجود يعني 1400 تا 1600 رضايت مي دهند؛ دو دوره زمان بندي براي تحريم ها وجود دارد که اگر ميانگين دو دوره پيشنهادي ايران و 5+1 را در نظر بگيريم زماني معادل 16 سال خواهد شد؛ يعني تا سال 2031 اين تحريم ها ادامه پيدا مي کند که در اين سال ايران مي تواند مانند ساير کشورها باشد. البته بسياري خوشبين هستند به اين قضيه و اميدوارند که ظرف يک سال اين تحريم ها برداشته شود.

ساعد در پاسخ به اين سوال که آيا حفظ وضعيت موجود منفعت يا ضرري را براي طرفين مذاکره به همراه دارد يا خير بيان داشت: نگاه ايران اين است که حفظ وضعيت موجود اصلا وضعيت مناسبي نيست؛ چرا که از طرفي در يک سري فشارها هستيم و تحريم ها همچنان وجود دارد و از طرف ديگر برخي از موارد صنعت هسته اي که تا کنون برگ برنده ما بود تعليق شده است و اين وضعيت مناسبي براي کشور ما نيست.

وي افزود: حفظ اين وضعيت بيشتر به نفع آمريکا و طرف هاي غربي است اگر توافق بهتري براي آمريکا به وجود آيد قطعا قبول مي‌کند؛ اما درحال حاضر گزينه تمديد اين وضعيت که براي ايران هم مطرح است مثمر ثمر نخواهد بود؛ اگر توافقي صورت بگيرد يا نگيرد هيچ چيز به هم نمي خورد و در واقع حفظ شرايط موجود مورد توافق دو نفر خواهد بود.

اين کارشناس مسائل بين الملل در خصوص اظهار نظرهايي درباره اين موضوع که آقاي ظريف التماس مي کرده است به طرف مقابل خود که بايد از اين فرصت استفاده کنيد؛ چرا که 16 ماه ديگر انتخابات مجلس ايران است و ممکن است افرادي روي کار بيايند که ديگر اين فرصت براي شما مهيا نشود گفت: اين موضوع در فضاي رسانه اي مطرح شد و ما هم ديديم؛ اما به نظر مي‌رسد گروه ديپلمات ما در فضاي ديپلماسي به دنبال اين موضوع هستند که از هرچيزي براي رسيدن به توافق استفاده کنند.

استاد دانشگاه مالک اشتر افزود: ما اطمينان داريم که توافق هاي صورت گرفته توافق هاي برد-باخت نيست و بحث مربوط به اصرار برحفظ حقوق هسته اي در توافق هايي که صورت گرفته اتفاق افتاده است؛ که دلايل متعددي هم دارد. يکي از اين دلايل اين است که برخلاف برداشتي  که ممکن است ما داشته باشيم و بگوييم فضاي توافق ها رها شده است و اينها هر کار مي کنند و به نظام تحميل مي کنند؛ اما بايد قبول کرد که توافقي که مورد تأييد دولت نباشد هيچ گاه اتفاق نمي افتد.

رهبري بر کليات مذاکرات نظارت دارند و وارد جرئيات نمي‌شوند

ساعد گفت: حداقل از زماني که شوراي هسته اي تشکيل شده و رهبري بر موضوعات هسته اي اشراف کامل پيدا کردند و اين موضوعات را پيگيري مي کنند، بارها خط مشي و نقشه راه براي تيم هسته اي ترسيم شده است و همانطور که مي دانيم روحاني هم قبل از رفتن به نيويورک با رهبري ديدار داشت که اين‌ها نشان مي دهد يقيناً هرچه که اتفاق مي افتد را ايشان زيرنظر دارند و همان طور که خودشان گفته اند فقط بر کليت نظارت دارند و وارد جزئيات نمي شوند.

وي افزود: اينکه تاکتيک چه چيزي باشد دست دستگاه ديپلماسي ماست؛ اما اين صحبت ظريف در باب سياست خارجه حرف خوبي نيست و پيوند زدن مباحث هسته اي که يک مبحث ملي است به مباحث گروهي و جناحي و سياسي کار درستي نيست.

اين کارشناس مسائل بين الملل خاطرنشان کرد: اين روند در کشورهاي ديگر اصلا مطرح نمي شود و اين مورد يقين برخي شده است که از هرچيزي بايد استفاده کرد که به يک توافق هسته اي برسند؛ اين صحبت به لحاظ محتوايي جديد نيست و همان دور اول که نشست حکام برگزار شد، چنين حرفي مطرح شده بود که حداقل در فضاي آژانس تأثير گذاشت.

استاد دانشگاه مالک اشتر افزود: نبايد هميشه نقش اعتراضي را داشت و نسبت به هرکس که به مذاکره مي رود اعتراض کرد بلکه بايد به معيار هاو اصول پايبند باشيم و مثلا بخواهيم که توافق نامه به هر قيمتي صورت نگيرد و همچنين حقوق هسته اي مان حفظ شود. در واقع اين منطق عوام و خواص بايد باشد.

ساعد در پاسخ به سوالي مبني بر اينکه مواضع آژانس در قبال تعهدات ايران چه تاثيري در روند مذاکرات داشت، گفت: آقاي آمانو در در ارسال گزارش ها در راستاي توافقنامه، به ايران خيلي خدمت کرد؛ چرا که اگر هر کس ديگري هم بود حتي آقاي البرادعي که از جهاتي با ايران همراه تر بود، براي گزارش ايران مي نوشت که ايران از 5 گام مورد توافق، 2 گام را انجام نداده است و در اينجا تخلف کرده است.

وي تصريح کرد: آقاي آمانو در اين گزارش اصلاً به پشت صحنه ها نپرداخت و با اين عبارت شروع مي کند که ايران سه گام از 5 گام را انجام داده است و با يک نگاه مثبت اين گزارش را ارائه داد درحالي که اگر تنها مي نوشت ايران 2 گام انجام نداده است، شرايط عوض مي‌شد. البته اين اقدام را خود ايشان انجام نداده است و همان پالس گروه 5+1 است که شما بايد در مسير مذاکرات هسته اي حرکت کني و گزارش بدهيد، مي باشد.

اين کارشناس مسائل بين الملل درباره اين موضوع که چرا از سوي تيم مذاکره کننده اعلام نمي‌شود بر سر چه چيزهايي توافق شده و بيشتر کليات مطرح مي شود يادآور شد: اگر قرار باشد اين موضوعات تماماً بايد پاسخگو باشند و اين موجب مي‌شود که فضا نامتعادل شود؛ درحالي که فضاي فعلي يک فضاي بينابيني است که بتوانند در چند روز باقي مانده به توافق هاي نهايي برسند و مانند گذشته در دقيقه آخر اين توافق اعلام شود.

انتهاي پيام/ط